Harrie Geelen – A
portret of the artist as a young man
Zojuist bereikte mij de
doodannonce van Harrie Geelen. Hij is 30 augustus jl. overleden
Bij wijze van
In
Memoriam
, de openingstoespraak die ik hield bij de overzichtstentoonstelling
van zijn werk op 1 Oktober 2008 in Cultureel Centrum Glaspaleis
Schunck in Heerlen.
Ben ik linksbuiten op rechts
of
rechtsbuiten op links?
Is cultuur Voetbal?
Beste Harrie, Beste Imme
Dros, beste Heerlenaren & beste anderen
Ben ik linksbuiten op rechts
of
rechtbuiten op links ?
Is de hoogste vorrm van cultuur Voetbal?
Mij is gevraagd op deze,
geheel aan Harrie Geelen gewijde tentoonstelling “ Hamelen,
Hilversum, Heerlen” ¹
een openingswoord te spreken, en wel over
Harrie’s Heerlense periode.
De tijd, dat hij zijn
artistieke carrière begon op het Bernardinuscollege aan de
Akerstraat alhier, als leerling van het Gymnasium. Ik was toen zijn
mede-gymnasiast.
Ik besef, dat ik hen die
denken, nu gaan wij een fraai vertoog horen over Harrie's
kunstenaarschap, zwaar teleur ga stellen want het zal hier
voornamelijk blijken te gaan... over Harrie's....sportmanschap!
Hoe komt dat zo?
Is het omdat het woord
gymnasium oorspronkelijk sportschool
betekent? Denk aan het woord 'gymnastiek'. Erg onwaarschijnlijk, want
de betekenis Sportschool is
in de loop der eeuwen zo zwaar ondergesneeuwd is geraakt,dat het
woord Gymnasium heden
zowat het tegendeel betekent.
Dat is het dus niet.
Het komt door Harrie zelf!
Uiteraard heb ik Harrie
opgebeld om een aantal feiten te checken..
Tenslotte is die periode
meer dan vijftig jaar geleden.
We bespraken zo het een en
ander en bleken gelukkig wat onze herinneringen betreft redelijk op
een lijn te zitten.
Totdat Harrie plotseling
zei: “ Weet je waar je mee een groot plezier zou doen, Maan?
Ik heette vroeger op
school Maan.
“Nee, zeg het maar!”
“Als je die hele periode
compleet zou verzinnen. Gebruik je Dikke Duim!
Was ik verbijsterd?
Nee,
omdat dit antwoord Harrie typeert. De fantasie gaat bij hem boven
alles! De verbeelding aan de macht
zou de slogan van de jaren zestig worden. Maar bij Harrie was het al
in de jaren vijftig vanzelfsprekende praktijk. En dat is zo gebleven.
Zie de tentoonstelling van vandaag.
Ja,
omdat het voorstel de dikke duim te gebruiken allemachtig
aanlokkelijk is. Ik zou dan bijvoorbeeld inderdaad nu tegen u met een
stalen smoel het volgende kunnen beweren: Harrie was toentertijd op
het Gymnasium niet zozeer een veel belovend kunstenaar, maar vooral
... een talentvol sportsman.
Jeugdtafeltenniskampioen!
Bewijs?
Staat er niet geschreven
over hem in de Studentenalmanak van Amsterdam (1964): Bij
deze man schieten de ideeën als ping pongballetjes door het hoofd!
O, zo!
Sprookjesachtige onzin.
Zelden iemand meegemaakt die zo volslagen niéts
met Sport had als Harrie.
Het gymnasium was de
kleinste afdeling van het Bernardinus. Veel leerlingen kwam uit
uithoeken als Ubach over Worms en Waubach en dergelijke, 'diep in de
Bush-Bush' van Zuid-Limburg. Het Bernardinus was een echte
streekschool.
Die verre leerlingen
hadden bar weinig zin om op zaterdag naar school terug te keren om
deel te nemen aan de voetbalcompetitie, zo was keer op keer
gebleken..
Dus onze gymnastiekleraar
had steeds grote moeite om het gymnasiumelftal samen te stellen. Een
écht
elftal van elf man. Een leerling, die in Heerlen zelf woonde, zoals
Harrie, was dus nogal eens de klos. En ik.
Geen genade! Gij zult voetballen!
Op een goede zaterdag was
het weer eens zover. Harrie was tot linksbuiten gebombardeerd en liep
ergens vooraan op het veld verloren rond te sjokken. Linksbuiten was
toentertijd de kneuzenplaats in een elftal. Van Johan Cruijff had nog
nooit iemand gehoord.
Er was een krachtig schot
door onze midvoor op het doel van de tegenstander gericht, de doelman
wist het al vallend maar nauwelijks weg te stompen. Gevolg: de bal
belandde onverwacht voor mijn voeten. Harrie stond op dat moment
vlak bij het doel.
Ik schoof de bal naar hem
toe.
Dat doel was dus leeg.
Harrie hoefde maar in te
tikken.
Hij... DEED HET NIET!
Hij stapte
doodgemoedereerd over de bal heen.
Het Gymnasium verloor die
middag met 0-1 van de HBS. En dat terwijl wij dus zo makkelijk de
gelijkmaker hadden kunnen scoren en ...daarmee onze Eer zouden hebben
gered!
De HBS, de grootse
afdeling van het Bernardinus, kon namelijk uit een veel groter
arsenaal voetballertjes putten. Zij zijn uit
Sparta, wij uit Athene..,
Het Gymnasium verloor vrijwel altijd. Een gelijk spel zou voor ons de
waarde van een overwinning hebben gehad.
Na afloop van de
wedstrijd, werd Harrie toegesnauwd, dat hij nooit, nooit meer mocht
meedoen aan de voetbalcompetitie. Iets waarover hij in het geheel
niet rouwig bleek.
Uiteraard vroeg ik Harrie
toentertijd waarom hij die gouden kans om een doelpunt te maken zo
duidelijk had laten lopen
“Maan ,” zei Harrie
“Het doel was leeg... zó
scoren dat is geen KUNST!”
Een verbijsterend
antwoord? Nee, niet uit de mond van een geboren kunstenaar!
Maar nu, vele jaren later,
enthousiast beoefenaar van haiku en
daardoor indirect vertrouwd geraakt met het fenomeen
zen, heb ik zowaar een sartori
gekregen en ben ik zo stoutmoedig het
volgende te beweren:
Harrie heeft toentertijd
iets groots verricht,
daar op dat voetbalveld van het Bernardinuscollege. Hij heeft het...
Zen-voetbal in Nederland geïntroduceerd. Het Niet-voetbal.
Haiku
van het Zen-voetbal
Hoe
de bal rolde
van
onze doelloze voeten
in
...het eigen doel
Jammer, dat Harrie's
toenmalig handelen nooit de KNVB-burelen bereikt heeft! Dan zou het
heden op zondagmiddag na wedstrijden in de Eredivisie van het soort
Ajax -Feijenoord, héél
anders toegaan. Immers niks
geen hooligans,
uitsluitend nog Verlichte Zen-Boeddhisten! Vredesvoetbal!
De ME volmaakt overbodig!
Dames en heren, toch maar
niet. Toch maar niet de Dikke Duim! Hoe verleidelijk ook! Wij gaan
ons houden aan de feiten.
Want die zijn op zich al
wonderlijk genoeg.
Neem mijn eerste contact
met Harrie. Dat was uiterst indirect, namelijk via een meubel.
Harrie en ik zijn allebei nogal aan de lange kant.
En dat betekende dat ik in
derde klas gymnasium in de grote bank achterin mocht zitten, waarin
voorheen Harrie gezeten had. Dat kon ik opmaken uit het feit dat die
bank vol poppetjes getekend was, die als twee druppels water leken op
de poppetjes in de rubriek de Coude
Colderclub, de vaste (humoristische) rubriek
van Harrie in het schoolblad Binden en Bouwen.
Ik wist toen nog niet dat
ik een jaar later Harrie Geelen zou opvolgen als redacteur van Binden
en Bouwen, want redacteur zijn van dat verheven blad mocht je pas
zijn als je minstens vierdeklasser was.
Het Bernardinus-college
was toen nog een pure jongensschool.
En van een duidelijk
rooms-katholieke signatuur. Het werd geleid door een mild ascetische
patersoort, de Franciscanen
Ik zie ze nog op de
speelplaats staan. In hun harige, bruine pijen en met de drie knopen
in het witte koord om hun middel, symboliserend: armoede,
gehoorzaamheid & kuisheid … kom daar
nog maar een om!
En … altijd op sandalen,
waarin sommigen onder deze dienaren Gods zelfs hartje winter, hoe bar
de kou ook, geen sokken droegen! Hun tenen zagen er dan angstwekkend
blauw uit. En dan was er ook nog eens het
celibaat!
Roeping, o, Franciscus van
Assisi, mij niet gezien! Roep maar naar de vogels en de vissen!
Meisjes zaten in die tijd,
de jaren vijftig, op het Clara-college. Omgang met deze wezens van
een andere planeet (Venus !),
werd overigens zoveel mogelijk ontmoedigd.
Dat leidde maar af van het
huiswerk maken en zo... Je zag dus deze ‘afwijkende mensensoort’
officieel pas op de dansles op de zesde klas.
Overigens was de sfeer op
onze school niet overmatig streng, meer paternalistisch. Zo waren er
allerlei soorten clubs waarmee de paters ons Bernardijnen met
wisselend succes na schooltijd van de straat trachtten te houden.
De Filmclub. De
Missieclub. De Scheikundeclub. De Debatingclub. De Toneelclub. De
hierboven al genoemde voetbalcompetitie. Buitenschoolse activiteiten
heet dat tegenwoordig.
Een tweetal van die
activiteiten is zowel voor Harrie als voor mijzelf bepalend geweest
voor ons verdere leven.
Dat is een
: de Tekenclub van meneer Fonville en twee:
het schoolblad Binden & Bouwen.
Harrie’s toenmalige
creatief activisme beperkte zich, anders dan het mijne, daartoe niet.
Zo herinner ik mij dat hij ook de spil was van de Toneelclub.
Heel levendig staat mij
voor de geest de ademstokkende avond, dat Harrie een soort one
man-cabaret opvoerde van eigen vinding in het
Pancratiushuis aan de Nobelstraat. het patronaatsgebouw van de Sint
Pancratiusparochie, hier in Heerlen.
Maar hij had duidelijk te
weinig tijd gehad – we hadden altijd bergen huiswerk- voor een
gedegen voorbereiding. Dus op een gegeven moment stond hij daar, met
een kolossale stroblonde pruik op, domweg maar wat te doen. Iets
transgenders avant la lettre?
De zaal begon daar almaar rumoeriger op te reageren!
Niettemin ook die
onheilsavond bleef Harrie onverstoorbaar zichzelf. In de pauze ging
hij zowaar zelfs nog gauw thuis wat nieuwe rekwisieten halen, om
daarmee na de pauze met zijn one man show
als in een soort trance door te gaan tegen alle gejoel in.
Na aanleiding van deze
(geflopte) avond vertrouwde hij me toe: “ Maan, je moet ook altijd
dingen doen in je leven, die je eigenlijk niet kunt…”
Maar het hoogtepunt van
ons beider creativiteit speelde zich toch wel af op de Tekenclub van
Meneer Fonville.
Iedere Woensdagavond deden
we daar onder Henk Fonville´s begaafde leiding van alles en nog wat.
Beslist niet alleen tekenen en schilderen, maar ook mozaïeken maken,
lino’s snijden, enz, enz.
Harry heeft mij eens
toevertrouwd over zijn dagelijkse werkplek : “ Maan , als ik de
tekenkamer binnen kom van de Marten Toonderstudio, dan ruikt het
daar net zo als in de tekenklas van Fonville. En dan voel ik mij
gelukkig.”
Lokale roem boekte de
Tekenclub met het vervaardigen van een panorama van Heerlen, gemaakt,
hier, vanaf het dak van het Glaspaleis Schunck, waarvoor Harrie de
opzet maakte, en dat vervolgens door ons allen gezamenlijk werd
uitgewerkt. Kunst door een collectief van
(piep)jonge mensen!
Heel
bijzonder, eigenlijk.
Naar mijn weten wordt het
hier in Heerlen gekoesterd tot op vandaag de dag.
Was Harrie in die tijd de
spil van de Tekenclub, nog meer was hij dat van het schoolblad Binden
& Bouwen. Dat dank zij hem almaar in de prijzen viel. Ik herinner
mij het landelijk bekroonde sprookjesachtige verhaal De Rode Schommel
van zijn hand. ( En er zouden nog onnoemelijk veel sprookjesachtige
Harrie-verhalen volgen... zoals heel Nederland inmiddels weet!)
Maar ook gedichten.
Dat dichtwerk mondde
tenslotte zelfs uit in een heuse, samen met mederedacteur Binden &
Bouwen Leo van Grunsven (in eigen beheer) uitgegeven bundel, treffend
geheten Waarom niet ?
Kortom, Harrie Geelen was
eigenlijk toen , hoe jong ook, een soort van artist
in residence van het toenmalige
Bernardinuscollege. Als zodanig heeft hij grote invloed op mij
uitgeoefend..
Want het feit dat er twee
klassen boven mij op het gymnasium zich iemand bevond die, ondanks
zijn jeugdige leeftijd, al openlijk kunstenaar was, heeft het voor
mij het uit de kast komen als dichter een
stuk makkelijker gemaakt. En daar ben ik hem dankbaar voor.
Hierbij zou ik het kunnen
laten.
Maar ik wil toch niet
eindigen dan met een klein eerbetoon aan aan de Dikke Duim, aan de
verbeelding dus. Daar heeft Harrie tenslotte om gevraagd..
Tevens ook een eerbetoon
aan Harrie’s echtgenote Imme Dros. Haar en Harries liefde tot
Homerus deel ik immers.
Eens
gymnasiast, altijd gymnasiast!
Namelijk door het gedicht
Helena van T. voor te
lezen.
U denkt die T die staat
natuurlijk voor Troje... ja, dát
ook...maar hier toch allereerst voor Tennis!
Niks Tafeltennis, Klassiek
Tennis!
In mijn ogen dè
sport voor gymnasiasten. Want de tennissport die beoefen je ... in
smetteloos wit. Het wit van de peplos,
het kledingstuk van de Oude Grieken. Het oogverblindend wit van de
Akropolis. Al die
marmeren Godenbeelden, het is alsof ze een gloed uitstralen als van
wit licht. Tennis is Wimbledon op de
Olympus...!
Love Game for ever!
Allemaal verbeelding?
Nogmaals, Gymnasium is het
Griekse woord voor... Sportschool.
Gymnadzo
betekent immers naakt zijn. De Grieken beoefenden hun sport naakt.Na
afloop, zo stel ik mij voor, zaten ze dan 'in hun Goden-outfit' wat
te converseren over van alles en nog wat, de zin van het leven
inbegrepen. Een potje te lullen, dat zaten die naakten daar.
Zoals Aphrodite uit schuim
is geboren, zo ontstond uit dat potje lullen... de filosofie! Althans
dat denk ik. Of dat zo is … ik ben geen filosoof, maar een dichter.
(Leest Helena van T.
voor )
Helena
van T.
Vannacht bevond
ik mij op het terras
van tennisclub
Verlangen
En ook zij was
daar, de langbenige blondine
die wij
gymnasiasten Helena noemden
Vriendschap en
Liefde waren zoals in een droom behoort
Alleen dronken
wij nu Champagne niet
langer Grenadine
of Orangeade
Gymnasiasten uit
de Jaren Vijftig bleken plotseling onsterfelijken
Athanatoi
met tennisrackets
Hoe was het
mogelijk, na zoveel jaren Carboontijdperk
verenigd in de
droom op de Olympus
van tennisclub
Begeerte
met Menelaos'
echtgenote, Paris' concubine
en roetvingerig
Heerlen al zolang verlaten
O, Mijn stad
(van mijn ruggenmerg)
Carboonzwart
Troje
aan een
mergel-
Gele Zee!
Ik verklaar de
Tentoonstelling voor geopend!
Harries commentaar:
Beste Maan, dat met dat
het voetbal, dat was heel anders!
Ik herinner het me zo.
De leerlingen van het gymnasium moesten tegen de leraren spelen.
En omdat dat 'oude
heren' waren, had men uit medelijden besloten het leerlingenelftal
een hindernis mee te geven.
Dat was ik!
Want iedereen,
werkelijk iedereen op school, wist dat ik nooit, nòòit
voetbalde. Sterker, dat ik zelfs nooit tegen een blikje geschopt heb,
zelfs als kleuter niet. Iedereen wist dus heel goed, dat ik alleen
maar in de weg zou lopen.
Van genoemde wedstrijd
herinner ik me dan ook enkel dat ik voornamelijk ergens verloren op
het veld toekeek, met kranten gepropt in mijn kniekousen.
En verder een groots
moment.
De keeper van de
leraren kwam uit het doel en schopte de bal het veld in.
Duizelingwekkend hoog
vond iedereen. En het ding kwam over de middellijn en toen naar mijn
kant omlaag.
Recht op mij af.
Alsof de bal mij
uitzocht!
Bewegingsloos ongelovig
bleek ik omhoog kijken en liet de bal op mijn voorhoofd stuiteren (
Ik had niets hoeven doen, ik stond precies goed).
De bal rolde weg en een
andere speler deed er uiteindelijk wat mee. Maar aan de rand van het
veld werd gehikt van het lachen.
Meer herinner ik mij
niet, behalve dat zo'n leren bal heel hard is op je hoofd.
(
Harrie Geelen, e-mail 3 – 12- 2021)
Aldus
de Meester van Oebele
en
Kunt
u mij de weg naar Hamelen vertellen.
Meneer?,
Q en Q ², en
de Bommel-film
'Als
je begrijpt wat ik bedoel' en
nog veel meer.
Aldus
de Meester van de Dikke Duim!
¹
Retrospectief ' Hamelen Hilversum Heerlen' rondom Harrie Geelen,
'Welkom in de wondere wereld van Harrie Geelen', 1 oktober t/m 16
November 2008, in Glaspaleis Schunck in Heerlen.
²
Q & Q. Een TV- productie over twee jeugdige detectives, waarvan
de achternamen met een Q beginnen. De letter die voor mysterie staat.
Vandaag
de dag zelfs meer dan ooit.
Denk
aan QA-non, de geheimzinnige figuur, die half Amerika ontregelde met
zijn fake-nieuws. Zo zou Hillary Clinton volgens QA-non een
pedofielennetwerk besturen vanuit een pizzeria in New York...
Onlangs
wees linguïstisch onderzoek uit ( zie Volkskrant 9 maart 2022)
dat
achter deze Q., niet een, maar twee boosaardige fantasten schuil
gingen..
Miljoenen
Amerikanen, Trump-aanhangers, met name de Capitoolbestormers, bleken,
helaas, maar al te bereid om deze giftige onzin te geloven.
Was
onze wondere wereld maar meer de wondere wereld van Harrie Geelen en
in het geheel nièt de wondere wereld van Donald Trump!
Doch
die Verhältnisse die sind nicht so!
